کمتر کسی است که نقاشی های زیبا و چشم نواز ایرانی مثل مینیاتور ، تذهیب ، نگارگری و نقاشی گل و مرغ آشنایی نداشته باشد . ما در این نوشته برای کارآموزان و علاقمندان به هنر نقاشی گل و مرغ ۱۰۰ ایده رنگی با کیفیت برای تمرین و تکرار تا رسیدن به ایده های شخصی و بدیع گرد آوری کرده ایم . همه این آثار یا اغلب آنها اثر نقاشان معروف و بنام ایرانی است که چون نام هنرمند بعضی را نمیدانیم با پوزش ، از ذکر نام تک تک آنها خودداری میکنیم . امیدوارم دیدن این مجموعه تصاویر شما را بیش از پیش به هنر نگارگری ، تذهیب بخصوص شاخه گل و مرغ علاقمند کند و بتوانید از این نقاشی ها ایده های بکر خوبی بگیرید. موفق باشید.

آشنایی با نقاشی گل و مرغ

گل و مرغ سبکی در نگارگری ایرانی است. گل و مرغ نماد موهبت الهی و تجلی ظریف و لطیف آفریدگار است. گفتگوی عاشقانه گل و مرغ نیز به تسبیح‌گویی خداوند و ذکر حق تشبیه می‌شود. گل مقام معشوق را دارد و پرنده (مرغ)، عاشق. در نگارگری گل و مرغ ایجاد هارمونی بین عناصر نقاشی بسیار ظریف است. لازم نیست حتماً پرنده نیز در اثر ترسیم شود اما در صورت حضور به حالت انتظار صبورانه برای شکوفایی گل و عشقبازی با او است. پرنده گاه با اوج‌گیری و حالت سرمستی، خود را از عالم ماده جدا کرده و حالت صعود به سوی عالم غیرمادی دارد.
بیت شعر زیر مفهوم نهفته در نگارگری گل و مرغ را به خوبی بازتاب می‌دهد:
ویژگی های هنر نگارگری گل و مرغ ایرانی

رنگ‌آمیزی نقش‌های گل و مرغ و به‌طور کلی نگارگری ایرانی واقع‌گرا نیست و نقاش در انتخاب رنگ‌ها کمابیش آزادی عمل دارد. علاوه بر خاص بودن موضوع این هنر،پرداز نقطه ای و ظریف وهمچنین پرکار این هنر از ویژگیهای منحصر به فرد نقاشی گل و مرغ میباشد.در گذشته از این هنر صرفاًدر تزیین جلد قران کریم وکتاب های مذهبی استفاده میشد،اما امروزه بر روی سطوح اثاری چون قلمدان،قاب ایینه،صندوقچه،جلد کتاب های غیر مذهبی و نگاره های مستقل نیز به صورت تابلو دیده میشود.

تاریخچه نقاشی گل و مرغ

از نظر تاریخی ترکیب گیاهان و پرندگان از زمان دور شدن ترسیم گیاهان به طرح‌های هندسی آغاز شد. زیرا گل‌ها و گیاهان با بافت حلقه‌ای و پر خم و پیچ خود می‌توانند طرح‌های هندسی را بپذیرند اما پرندگان با نرمی اندام‌هایشان به طرح‌های غیرهندسی نیاز دارند. آثار گل و مرغ از دوران سلجوقی، صفوی و قاجار وجود دارند که تفاوت‌هایی با هم دارند اما روند تغییرات آنها در طول زمان کند بوده‌است. در اواخر دوران صفویه پرندگان با دقت زیادی کشیده می‌شدند و پس از آن تغییر شگرفی در این هنر دیده نمی‌شود. در شیوه اجرا تفاوت‌هایی وجود دارد برای مثال در مکتب شیراز گلبرگ‌ها پُرتر هستند و در روش‌های دیگری کاملاً نازک و اندک هستند.

ابزار های مورد نیاز برای نقاشی گل و مرغ

در شروع هر کاری یک هنر جو به دنبال ابزار آلات کار است ، شاید توضیحات این نوشته در مورد این که به صورت حرفه ای چه کاغذ یا بومی باید بخرید ، چه سایز و جنس قلمویی لازم است یا چه رنگ هایی میتوانید در نگارگری گل و مرغ استفاده کنید برایتان مفید باشد ، اما به این نکته دقت کنید لازم نیست همان اول کار همه این وسایل را مو به مو و کامل تکمیل کنید. شاید بهتر باشید با کمترین وسایل تست کنید ببنید اصلا این مدل نقاشی با این مقدار ریزه کاری و دقت سبک و سلیقه شما هست یا نه . بهرحال امیدوارم این لیست به شما کمک کند.

سطح نقاشی (کاغذ،مقوا،چوب،بوم):

اصلی ترین ماده هنر نگارگری که نقاشی گل و مرغ یکی از گونه های آن اس ، سطحی است که این هنر بر روی آن اجرا می شود. اگر شما در ابتدای راه هستید توصیه می کنیم که از کاغذهای معمولی A4 یا مقوا ( مثل فابریانو یا اشتن باخ ) برای طراحی استفاده کنید؛ اما در ذهن داشته باشید که این هنر بر روی جعبه ها، قلمدان ها، جاکتابی، جلد کتاب، آلبوم، قاب آینه و … اجرا میشود و هم اکنون نیز می توان روی همین اشیاء، طرح را اجرا کرد. به علاوه از این هنر میتوان برای تزیین ابزار آلات چوبی منزل مثل کمد و بوفه و میز کنسول استفاده کرده یا با استفاده از آن ظروف ، آینه ، جام و … را زینت بخشید.

نکته مهم :

گفتن این نکته لازم است که این نقاشی به جهت ظرافت پرداخت و زمانی که صرف ریزه کاری های آن میشود از ارزش بالایی برخوردار است بس بهتر است این نقاشی ها را پس از تمرین کافی روی بوم ها ، جعبه ها ، قلمدان ها ی نفیس انجام دهید. بوم های مرقش یا بوم دلبر از بوم های قدیمی و نفیسی هستند که در گذشته آثار نگارگری گل و مرغ روی آن انجم میشد.

قلم و قلمو :

نقاشی نگارگری ایرانی، هنری بسیار ظریف است؛ بنابراین برای طراحی اولیه طرح مینیاتور و نیز نگارگری ترجیح می دهیم که کار با مدادهای فشاری یا اتود با اندازه مغز مداد سه دهم  استفاده شود.  همچنین برای رنگ آمیزی طرح از قلم موهای بسیار ظریف با موی طبیعی شماره یک بیشترین کاربرد را دارد.

جنس قلمو برا نگارگری :

قلم‌مو ی مورد استفاده در نگارگری از نوع نرم و مخصوص آبرنگ است. نگارگران حرفه ای از قلم‌مویی که از موی گربه یا سنجاب یا سمور یا موی پشت گردن گربه ساخته شده، استفاده می‌کنند. در گذشته نگارگران خودشان قلمو مورد نیاز خود را به سخت و با توجه به گرایش نگارگری از حیوان مورد نظر میساختند اما امروزه به خاطر سختی این فرآنید از قلموهای آماده ایرانی و خارجی استفاده میکنند .

قلمو سر گرد یا سر مربع :

یک نکته مهم استفاده از قلمو سرگرد ریز (برای رنگ کردن فضاهای کوچک) و قلمو های سر مربع ( برای پر کردن فضا های بزرگ در نقاشی ) استفاده میکنند. ضمنا دقت کنید یک قلمو عالی برای نگارگری باید سری تیز و محکم داشته باشد ، موهای شکسته و درآمده در آن نباشد و سرش پخش و موهایش پراکنده نشده باشد، چون این قلمو ها از ظرافت زیبایی کار شما خواهند کاست .

سایز قلمو برای نقاشی گل و مرغ :

قلم گیری : نسبت به سایز بوم یا کاغذ انتخاب میشود (قلمو شماره ۰۰۰ الی ۳ )

رنگ گذاری : برای سطح کوچک (قلمو شماره ۴ تا ۱۲) برای سطح بزرگ (۱۲ تا ۲۴)

رنگ های مورد استفاده در نقاشی گل و مرغ :

در تکنیک نگارگری از انواع رنگ های محلول در آب استفاده میشود ، مانند:

گواش،

آبرنگ،

رنگ آکرولیک،

مرکب،

رنگ های طبیعی.

حتی میتوان از ترکیب این رنگ ها در اجرا استفاده کرد. بعضی از آبرنگ های بازاری به صورت تک رنگ به فروش می رسند و شما به راحتی می توانید فقط رنگ مورد نظر یا رنگی که در پالت خود تمام کرده اید را تهیه کنید اغلب مارک های آبرنگ هم در بسته های ۱۰ ، ۱۲ ، ۲۴ ، ۳۶ رنگ یا بیشتر به فروش میرسند.
نکته ای که درباره هر پنج نوع رنگ (آبرنگ ، گواش ، رنگ آکرولیک یا مرکب و رنگ های طبیعی دستساز) باید در نظر بگیرید این است : رنگ های محلول در آب در مواجهه با هوا به سرعت خشک می شوند و ممکن است نیاز باشد که رنگ را در ظرف دربسته نگه داریم. به خصوص برای تازه کار ها این نکته مهم است . بنابراین بهتر است رنگ های اصلی تان را در جایی مانند یک ظرف دردار نگهداری کنید تا هر وقت لازم داشتید در دسترستان باشد.

رنگ طلایی و نقره ای :

نکته ای در مورد نگارگری از جمله گل و مرغ وجود دارد. نیازی نیست همه چیز طبیعی باشد! بله شما میتوانید هر جا که دوست داشتید را طلایی یا نقره ای کنید حتی گل ها ، شاخه ها و سایه های برگ را .

ورق ها طلایی و رنگ های آماده طلایی و نقره ای و مسی

قبلا نقره یا طلا را بین دو صفحه از پوست آهو قرار می دادند و آنقدر آن را با چکش می کوبیدند تا به صورت ورقه های نازک در آیند. سپس در یک ظرف چینی چند قطره سریش می ریختند و ورقه طلا را در آن حل می کردند. حالا کار خیلی ساده تر شده و هم ورقه های طلا و هم رنگ های طلایی و نقره ای در انواع کیفیت و کمیت در بازار وجود دارند.

چطور با استفاده از پودر رنگ طلایی و نقره و مسی رنگ مایع برای نگارگری بسازیم ؟

در حال حاضر رنگ های مایع آماده و زیادی در بازار وجود دارند اما توصیه میشود خودتان دست به کار شوید و با پودر رنگ طلایی و نقره ای و روغن کیلر رنگ موردنظرتان را بسازید که از کیفیت به مرابت بالاتری برخوردار است .

مقداری کیلر روغنی یا جلا را در ظرف مورد نظر میریزیم .

کمی آن را با تینر روغنی رقیق میکنیم.

سپس پودر رنگ طلایی یا مسی یا نقره ای را  کم کم به آن اضافه میکنیم.

هر چقدر پودر بیشتری داخل کیلر و یا جلا بریزید ، کیفیت رنگ شما بیشتر میشود.

متاسفانه این رنگ ها کم کم (بعد یک سال) کیفیت خود را از دست میدهند.

پس حتما آن را جلا و کیلر مخلوط کنید که کیفیت آن بالاتر برود.

پورد بیشتر داخل مقدار مشخص روغن جلا بریزید تا زمان بیشتری کیفیتش را حفظ کند.

برای ماندگاری بهتر از پودر رنگ های طلایی و نقره ای آلمانی استفاده کنید.

اگر پودر رنگ را با وارنیش براق و کمی آب حل کنید به شما طلائی براق تری خواهد داد .

سایز لوازم مورد نیاز برای نقاشی گل و مرغ :

پالت تخم مرغی : برای ترکیب رنگ (هرچند بعضی پالت های آبرنگ خودشان محفظه هایی برای ترکیب رنگ دارند)
روغن : برای جدا دادن و نگهداری از نقاشی پس از اتمام .
خط کش : شما برای طراحی های دقیق حاشیه ها و نقوش اسلیمی گاهی با به یگ خطکش یا ابزار اندازه گیری نیاز دارید.
چسب: فیکس کردن نقاشی در صورتی که روی کاغذ یا مقوا باشد روی میز تا بر اثر خیس شدن چروک نشود.

مهارت هایی که باید برای یک نگارگر حرفه ای شدن بیاموزید :

طراحی نقوش ختایی و اسلیمی

طراحی نقوش هندسی

طراحی نقوش جانوری

طراحی فیگور انسان

طراحی نقوش چهره

آشنایی با نقاشی آبرنگ ، گواش و اکرلیک

آموزش پاپیه ماشه (تکنیک نقاشی روی سطوح لاکی)

با تلفیق همه مهارت های بالاست که شما میتوانید کار خود را به عنوان یک نگارگر آغاز کنید و با تمرین و ممارست و البته عشق و خلاقیت به یک هنر مند واقعی تبدیل شوید. اگر این لیست و دیدن نقاشی ها شما را ترسانده است فراموش نکنید شما بیش از هر چیز به این مورد احتیاج دارید:

تمرین و پشتکار و تمرین و خلاقیت و تمرین و عشق و تمرین و آموزش و تمرین و تمرین و تمرین …

ترکیب رنگ برای نقاشی نگارگری :

این هم مروری سریع بر ترکیب رنگ ها که البته کامل نیست و هزاران رنگ هستند که شاید اسمشان را هم نشنیده باشید اما با تمرین و به مرور زمان آنها را خواهید ساخت و اثری خوش آب و رنگ تر خواهید آفرید.

قرمز + زرد = نارنجی

آبی + قرمز = بنفش

آبی+ زرد = سبز

سبز + مشکی = سبز لجنی

آبی + سفید = آبی آسمانی

قرمز + مشکی = زرشکی

قهوه ای + زرد + سفید = اکر

زرد(کم) + آبی + سفید = فیروزه ای

سبز + زرد + چند قطره قرمز = سبز سدری

نارنجی + قهوه ای = حنائی

سبز + آبی = فیروزه ای پر رنگ

آبی + کمی مشکی = سورمه ای

سفید + سیاه = خاکستری

قرمز + سفید = صورتی

سبز تیره + کمی زرد = سبز مغز پسته ای

مشکی + قرمز + زرذ = قهوه ای روشن

سیاه + زرد = قهوه‌ای مایل به سبز

نارنجی + سفید = گلبهی

نارنجی + زرد = خردلی

سیاه + نارنجی = قهوه ای

سفید + آبی تیره = آبی روشن

قرمز + بنفش = ارغوانی

زرد + سفید = لیمویی

قرمز+ صورتی سیر= زرشکی

سفید + قرمز = صورتی

بنفش + سفید = یاسی

زرد + کمی آبی = فسفری

قرمز زیاد + آبی = سرخابی

سفید + قهوه ای = شکلاتی

آبی + قرمز + سیاه ( کم ) = بادمجانی

قرمز + سفید + زرد ( کم ) = کالباسی

رنگ های روشن: رنگ اصلی + سفید

رنگ های تیره:رنگ اصلی+ سیاه